เที่ยวโบสถ์ ดูจิตรกรรมฝาผนัง.. วัดเกาะพญาเจ่ง

วัดเกาะพญาเจ่ง หรือวัดเกาะรามัญ หรือวัดเกาะบางพูด  สร้างขึ้นตั้งแต่ปี ๒๓๑๘ โดยพญาเจ่ง อดีตแม่ทัพมอญผู้พาไพร่พลเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารกษัตริย์ไทย ณ ที่ดินซึ่งได้รับพระราชทานโปรดเกล้าจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชเมื่อปี ๒๓๑๗ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๐ (รัชกาลที่ ๑)
พญาเจ่ง ได้ช่วยไทยรบพม่ามีความดีความชอบมาก  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงทรงพระราชทานยศให้เป็นเจ้าพระยามหาโยธานราธิบดีศรีพิชัยณรงค์  ต่อมาบุตรชายคนโต(ทอเรียะ) ก็ได้รับพระราชทานยศให้เป็นเจ้าพระยามหาโยธาเช่นกัน ท่านได้สร้างวัดนี้ต่อจากบิดา และถึงแก่อสัญกรรมในสมัยรัชกาลที่ ๔  ท่านเป็นต้นสกุล “คชเสนี”

พระอุโบสถวัดเกาะพญาเจ่งเป็นเขตโบราณสถาน กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนและกำหนดเขตที่ดินเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๑ ภายในพระอุโบสถมีภาพจิตรกรรมฝาผนัง ศิลปะสมัยกรุงรัตนโกสินทร์เรื่องทศชาติชาดก

เป็นอาคารทรงไทยก่ออิฐถือปูน หลังคาลดระดับ ๒ ชั้น มีขนาดกว้าง ๑๐.๕๐ เมตร ยาว ๒๒ เมตร มีฐานแอ่นโค้งเป็นรูปเรือสำเภา ซุ้มประตูและหน้าต่างเป็นแบบปูนปั้นลอยตัวลายดอกไม้ องค์พระอุโบสถพร้อมพื้นที่โดยรอบรวม ๑ ไร่ ๔๗ ตารางวา กรมศิลปากรได้ประกาศเป็นเขตโบราณสถาน ตามราชกิจจานุเบกษาลงวันที่ ๑๓ มกราคม ๒๕๔๑

ภายในพระอุโบสถเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปปางมารวิชัยหล่อด้วยโลหะหุ้ม ด้วยปูนปั้นปิดทองงดงาม สูงถึงรัศมี ๒.๗๐ เมตรบนฐานชุกชีรูปดอกบัวคว่ำบัวหงายนูนเด่น สูง ๑.๔๐ เมตร ด้านล่างมีรูปปั้นพระโมคคัลลาน์และพระสารีบุตรอัครสาวกคู่ นั่งประนมมืออยู่ทางซ้ายและขวา บนฐานสูง ๘๐ ซม. นอกจากนี้ยังมีพระพุทธรูปปางห้ามญาติอีก ๓ องค์สูงประมาณ ๒ เมตร

รวมทั้งพระพุทธรูปนอนสมัยรัตนโกสินทร์ แสดงถึงปาฏิหาริย์ของพระพุทธเจ้าที่ทรงยื่นพระบาทให้พระมหากัสสปะได้ถวาย อภิวาทเป็นองค์สุดท้าย ก่อนทำพิธีฌาปนกิจพระสรีระ และยังมีพระพุทธบาทจำลองหล่อด้วยโลหะขนาดยาวประมาณ ๑.๒๐ เมตรอีกด้วย

            ฝาผนังพระอุโบสถทั้งสองด้าน เป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับทศชาติชาดกหรือพระเจ้าสิบชาติ ภาพเหล่านี้ นัยหนึ่งเพื่อเป็นการอนุรักษ์หลักธรรมคำสอน และเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาไว้ให้คงอยู่ เสมือนหนึ่งการจดจารึกคำสอนลงในใบลาน เพื่อป้องกันการลบเลือนสูญหาย และเพื่อเป็นประโยชน์แก่อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาค้นคว้าหาความรู้ หรืออีกนัยหนึ่งเพื่อใช้เป็นสื่อในการอบรมสั่งสอนประชาชน ให้มีความรู้ความเข้าใจในหลักธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธศาสนาสืบไป

ลักษณะของจิตรกรรม เป็นศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์(พ.ศ. ๒๓๒๕ – ปัจจุบัน) สมัยรัชกาลที่ ๑ – ๓ โดยได้จัดระเบียบเป็นแบบอย่างยึดถือกันเป็นหลัก และเป็นที่นิยมเขียนกันมากที่สุดคือ ผนังด้านข้างช่วงบนติดฝ้าเพดาน เขียนวิทยาธร^* มีสินเทา^**คั่น แล้วมีเทพชุมนุม ๑ – ๕ ชั้น ตามความสูงของฝาผนังช่วงเหนือหน้าต่างขึ้นไป เพดาน เป็นภาพดอกพุดตานผูกลาย ๗ ห้อง ห้องขื่อสีน้ำเงินลายทอง ท้ายขื่อเป็นลายกรวยเชิงตลอดกันไปทั้งเพดาน

  
ด้านหลัง หรือผนังหุ้มกลองด้านหลังพระประธาน เป็นภาพไตรภูมิมีรูปเขาพระสุเมรุที่ประทับของพระอินทร์อยู่ตรงกลาง ด้านล่างเป็นแม่น้ำสีทันดรอันมีปลาใหญ่อาศัยอยู่บนยอดพระสุเมรุ เป็นภาพพระพุทธองค์แสดงธรรมโปรดเหล่าเทวดา

แม้ว่าพระอาทิตย์ จะถูกบดบังด้วย บันไดไม่สามารถยกออกได้ แต่ก็ยังงามมากมาย

พระจันทร์..งดงามมาก

ด้านหน้า หรือผนังหุ้มกลองด้านหน้า เป็นภาพขนาดใหญ่เหนือระดับประตูขึ้นไปเกือบถึงเพดาน เป็นภาพพุทธประวัติตอนผจญมาร กล่าวถึงพญามารได้ใช้ความพยายามครั้งสุดท้ายที่จะขัดขวางไม่ให้พระพุทธองค์ ได้ตรัสรู้ จึงทรงช้างคีรีเมฆขละมาพร้อมบริวารเป็นอันมาก แต่พระสมณโคดมมิได้ทรงหวั่นไหว พระองค์ทรงเหยียดพระหัตถ์เบื้องขวาแตะลงที่พสุธา อ้างพระธรณีเป็นพยาน บัดดลนั้นพระธรณีพลันปรากฏกายสยายพระเกศาบิดมวยผม ทำให้เกิดสายน้ำใหญ่หลั่งไหลท่วมท้นบรรดาไพร่พลแห่งพญามารจนพ่ายแพ้ไป อันแสดงถึงสัญลักษณ์แห่งทานบารมีของพระพุทธองค์ที่ได้ทรงบำเพ็ญมาในอดีต เหนือขึ้นไปเป็นภาพเหล่าเทวดาพากันแสดงอาการสาธุการต่อชัยชนะของพระพุทธเจ้า

 

 ภาพชาวต่างชาติที่เคยอาศัยอยู่ในบริเวณนี้  ประกอบด้วย ชาวตะวันตก มุสลิม จีน และกะเหรี่ยง

ด้านข้าง เหนือภาพทศชาติทั้งสิบ เป็นภาพเทพชุมนุม พนมมือหันหน้าเข้าหาพระประธานเรียงซ้อนกันสองแถว เหนือเทพชุมนุมเป็นภาพพระและวิทยาธรตลอดแนวทั้งสองข้าง

 พระเวสสันดร บริจาคราชรถ ทำให้พระองค์และครอบครัวต้องเดินด้วยเท้า เข้าป่า

 พระเตมีย์ใบ้

 พระมหาชนก ตอนเรือโดนพายุ นางมณีเมขลาช่วยพระมหาชนก

 สุวรรณสาม

 พระเนมิราช -ราชรถงามนัก

 ทวารบาล หรือผู้เฝ้าประตู อันหมายถึงภาพที่ประตูหรือหน้าต่าง ส่วนใหญ่มักจะเป็นภาพเทวดาถืออาวุธโดยมีคติมาจากเมืองจีน ทวารบาลที่วัดเกาะฯ เป็นรูปผสมทั้งไทย จีนและฝรั่ง กล่าวคือที่ประตูด้านหน้าและหลังมีทั้งภาพเทวดาและสิงห์(เซี่ยวกาง-เทวดาผู้รักษาประตูของจีน) และภาพทหารต่างชาติ ส่วนที่หน้าต่างทั้ง ๑๔ บานสองฟากข้างผนังพระอุโบสถ เป็นภาพเทวดาถือพระขรรค์และดอกบัว

ปิดท้ายอีกครั้งด้วย ภาพความเสื่อมโทรมด้วยผลจากมหาอุทกภัย ทำให้พระอุโบสถ อันงดงามต้องมีสภาพแบบนี้ หลังจากเพิ่งจะซ่อมแซมเสร็จเมื่อเดือนมิถุนายน ๒๕๕๔ ก็มาเจอน้ำท่วมในเดือนตุลาคม ..